Die lus vir weggooi, regruk, en netjies maak het my hier in die middel van die winter getref.  Eers was dit die cd’s en dvd’s wat in jare nie na geluister of gekyk is nie, se beurt.  Hulle is asblik toe gestuur.  Die bedlampies waarvan die een so skeef bly trek is vervang, en die bos kunsblomme uit my studio dae, aan die huishulp gegee.  Sy het sommer al die ekstra kussings ook gekry, en verlede week is sy hier weg met die “goue” glase wat ek na Rika se dood gekry het.  Die mooi wit handdoeke – wat vir jare nog nooit gebruik is nie – is eenkant gesit vir die armes.

Die kombuiskaste is uitgepak en alle onbruikbare goed mee weggedoen.  Die tafeldoek wat my ousus se dogter jare gelede vir haar troue geverf – en aan my gegee het omdat ek so gaande was daaroor – is na die huishulp toe.  Die groot glas koekbord, en koekhouer gaan na Chantè toe.  Sy bak en brou, en sy sal dit beter benut as wat dit hier by my in ‘n kas staan. 

Weggooi, en uitgooi is tot dusvêr met groot ywer gedoen, maar vanoggend was daar iewat van ‘n huiwering.  Veertig jaar gelede het ek en Ken ‘n duur erdeware eetstel gekoop.  Dit was te duur vir ons sak, maar ons het oë toegeknyp en hom gekoop.  Deur die jare is hy net op Sondae gebruik.  Marlè het hierdie ding rondom tafeldek gehad.  Van kleintyd af is daar Sondae mooi tafel gedek; tot naamkaartjies het met tye plek aangewys.  Die koppies is ook net gebruik vir wanneer daar gaste kom.  Met ons trek stad toe het die eetstel gebreek.  Net die koffie, en teekoppies het oorgebly.  Dit is hierdie koppies wat my vanoggend aan die twyfel het.  Hulle word nie gebruik nie, en neem net plek op.  Met ander woorde hulle moet gaan.  Daar loop egter veertig jaar se herinneringe saam met hulle, en dit voel soos afskeid neem van goeie vriende.

Ek dink bv aan die dag toe die nuwe pastoor vir die eerste keer kom kuier het.  Die skinkbord is uitgehaal, teepot, koppies, melkbeker en suikerpot mooi netjies daarop neergesit, en terwyl ek tee bedien sê ek vir die pastoor dat hy kan sien dat ons alles het om ordentlik mee tee te bedien.  Op sy “ja,” laat ek hom glimlaggend verstaan dat hy nie weer die stel gaan sien nie.  As hy weer kom is hy nie meer ‘n gas nie maar een van ons, en drink saam met ons uit die kombuiskoppies tee.  Hy het weer gekom, ‘n goeie huisvriend geword, maar wou nie weer by ons tee drink nie.  Nie oor die koppies nie, maar omdat ek sulke slegte tee maak.  Ek was nie in die gesig gevat nie; nie eers die dure koppies kon aan my tee smaak gee nie.

Meteens is dit makliker om die koppies te laat gaan.                   

Annie het beddens opgemaak, piepiepotte uitgegooi, agter mense skoongemaak maar nooit ophou droom nie.  So maak sy haar hart aan ‘n vrou in die hotel bekend, en diè besluit dit is tyd dat Annie ‘n bietjie uitkom, en nooi haar om vir haar te kom kuier. Sy kuier so lekker dat sy donker eers by die busstop terugkom.  Die eensame figuurtjie by die verlate busstop verander twee jongmans in Barmhartige Samaritane.  Alhoewel hulle haastig is stop hulle by haar en wil besorgd weet of sy nie besef hoe gevaarlik dit is om vroualleen in die donker, in so ‘n ongure buurt vir ‘n bus te staan en wag nie.  Hulle bied aan om haar tot by haar bestemming te neem.  Met hulle tuxedo’s aan lyk die twee so ordentlik dat Annie heel gewillig in die motor klim.

Oppad hotel toe hoor sy dat hulle aan ‘n danskompetisie gaan deelneem, en sy laat haar nie tweekeer nooi toe hulle haar vra of sy wil saamgaan nie.  Daardie aand verloor sy haar hart op die aantreklike donkerkopman met sy breë glimlag.  Groot is haar vreugde toe Juan die volgende oggend negeuur met ‘n bos rose by die hotel opdaag.  Die meisie van die busstop het die ridder se hart verower.  (Hier in die vertelling word die foto van die man in die tuxedo van die muur afgehaal, en in my hande gesit.  “So het hy daardie aand gelyk, hierdie pragtige man waarin daar geen kwaad was nie.”  Ek kyk na die foto en knik my kop; ‘n ridder voorwaar!!  Versigtig en met groot liefde word die foto weer teen die muur gehang.)

Juan het haar aan sy ouers gaan voorstel, en van die eerste oomblik af was dit duidelik dat sy Franse ma haar nie gaan aanvaar nie.  Haar skoondogter moet Katoliek wees, en klaar.  Die twee jongmense druk deur, en ‘n paar maande later word ‘n troudatum bepaal.  Toe Annie weier om in die Katolieke kerk te trou, stamp sy en haar skoonma koppe.  Annie wen die rondte – hulle trou in die N.G kerk maar daar hang ‘n skaduwee oor hulle huweliksdag; Juan se ouers was nie teenwoordig nie.

Dat Annie dolverlief is op haar seun, hardwerkend, en ‘n goeie huisvrou is, beindruk haar skoonma glad nie; sy doen alles in haar vermoë om die lewe vir Annie nag te maak, en vind ‘n uitstekende wapen.  Met elke geleentheid wat sy kry vertel sy vir haar dat sou sy ‘n kind in die wêreld bring, die kind as Katoliek grootgemaak SAL word, en Annie niks daaraan kan doen nie.  Annie jonk, en in soveel opsigte nog kind begin in vrees lewe.  Vrees vir swangerskap sluk haar huweliksgeluk stuk vir stuk in, en vrees maak dat sy van Juan en sy Franse ma af wegvlug.

Hulle is geskei, en in die daaropvolgende paar jaar stort Annie haar hartseer en verlange na Juan, in haar werk uit.  Sy het ‘n passie vir plante, en ‘n gawe om blomme te rangskik.  Sy begin ‘n klein besigheid, en toe sy ‘n lening kon aangaan koop sy haar eerste huis, restoureer hom, lê die tuin uit en verkoop die huis teen ‘n wins.  Deur harde werk en slim projekte het haar bankrekening stadig maar seker gegroei.

Dit was op ‘n trein dat sy vir Hendrik ontmoet het.  Hulle het lekker gesels; Annie het van die Afrikaanssprekend, joviale man gehou, en ingestem dat hy vir haar kan kom kuier.  Hy het nie soos Juan haar hart in een aand verower nie, maar dit was tyd om aan te beweeg. Hulle is getroud, en sy was naief genoeg om die beheer van haar geldsake aan hom oor te gee.  Stadig maar seker het hy die skroef al stywer vasgedraai; sy moes rekenskap gee van elke pennie wat sy wou gebruik, en kon nie eers sonder sy toestemming ‘n paar skoene koop nie.  By sy vriende het hy gespog oor die hoeveelheid geld wat hy in sy bankrekening het, en dat hy op 45 jarige ouderdom gaan aftree.

Twee kinders is uit die huwelik gebore.  Annie was lief vir haar kinders, en het vir hulle onthalwe in ‘n huwelik gebly waarin sy diep ongelukkig was.  Hendrik het die lewe vir haar al hoe ondraagliker gemaak.  Hoe harder sy gewerk het, en hoe meer geld sy ingebring het, hoe gemakliker, en meer bombasties het hy geraak.  Hy het van haar verwag om die nagpot in so ‘n posisie voor die bed te plaas dat sou hy ‘n nood hê, hy hom net skuins in die bed kon draai, en die pot in ‘n lêende posisie gebruik.  Sy is vele nagte fisies uit die bed uitgeskop omdat die pot volgens hom nie in die regte posisie gestaan het nie.  Die nag toe Hendrik in woede ‘n pot vol piepie oor die slapende Annie se kop uitkeer, bereik sy breekpunt.  Vol vernedering klim sy onder die stort in; daar is by haar geen twyfel meer nie – sy moet van hierdie man af wegkom.  Dit het haar die helfte van haar besittings gekos maar sy is van hom geskei.

Besigheid neem haar Durban toe.  ‘n Man kom uit ‘n gebou gestap, en toe hy by haar verbystap kyk hy op.  Dit is Juan.  Tyd val weg toe hulle mekaar omhels – Annie het tuisgekom.

Goedversorg staan sy in die deuropening van haar hipernetjies huis.  Aan haar oë kan ek sien dat sy my nie herken nie; maar tog nooi sy my vriendelik binne.  “Dit is so lekker om kuiermense te kry,” maak sy my tuis.  Niks in die vertrek het verander vandat ek laas saam met Rika daar was nie.  Teen die een muur glimlag die aantreklike donker man in sy “tuxedo” nogsteeds met ‘n breë glimlag vir my, en in die foto langs hom kyk ‘n pragtige jong vrou dromerig na buite.  “Dit is Juan, my oorlede man,” sê sy toe sy sien ek kyk na die fotos.  “Die ander een is van my toe ek jonk was.”  “Vertel my julle storie,” vra ek.  Sy kyk my vol twyfel aan.  “Ek weet nie of hierdie 83 jarige kop nog alles mooi kan onthou nie, maar ek sal dit vir jou vertel as jy dit graag wil hoor.”  “Asseblief,” vra ek, en maak myself gemaklik op die bank.

Sy begin haar vertelling by haar ma se dood toe sy elf jaar oud was.  Dit maak diep emosies in haar wakker; soos haar vertelling vorder breek haar stem met tye, en ander kere kan jy die wroeging daarin hoor.  Wanneer dit vir haar moeilik word om te praat kyk sy na die swartkopman in die foto, vee met ‘n sakdoek die trane van haar wange af, en hervat haar verhaal met die woorde; “Wonderlike man.  Daar was nie kwaad in hom nie, soos jy hom daar sien lag so was hy altyd.”  Met tye raak sy so stil dat ek wonder of sy nog bewus is van my teenwoordigheid; dan hervat sy haar verhaal, partykeer met ‘n herhaling van dit wat sy my reeds vertel het maar ek gee nie om nie, die verhaal van lief en leed boei my, en ek hang aan elke woord.

Annie was elf jaar oud toe haar ma oorlede is, en sy die huishouding moes oorneem.  Haar pa het kontrakwerk gedoen, en net naweke huistoe gekom.  Daar was drie jonger kinders, ‘n vyfjarige boetie, en twee sussies; onderskeidelik drie en ‘n half jaar, en veertien maande oud.  Annie het nie teruggedeins vir die groot verantwoordelikheid nie; haar ma ‘n sieklike vrou het haar van kleins af geleer om vuur te maak, huis skoon te maak, wasgoed te was, te stryk, kook, en kinders te versorg.

‘n Buurvrou het aangebied om skooldae na die jonger kinders om te sien.  Die huise was vêr uitmekaar, en toe Annie een oggend weer haar boetie en sussies moes terugneem huistoe omdat die buurvrou nie kans gesien het om die dag na hulle te kyk nie, het sy besluit om sonder grootmenshulp klaar te kom.  In die oggende nadat sy die jonger kinders versorg het, het sy brood in ‘n vadoek toegedraai – dit so neergesit dat haar boetie dit maklik kan bykom – die deur agter haar toegesluit, en die drie en ‘n half myl skooltoe gedrafstap.  Kom twaalfuur het die juffrou haar gesê sy kan gaan sodat sy die jonger kinders kan gaan kosgee.

Een Vrydagmiddag wag sy tevergeefgs vir haar pa om huistoe te kom sodat sy hom kan vra of sy na ‘n stranddiens toe kan gaan.  Later besluit sy om die jonger kinders saam met haar te neem, en stap die drie myl strand toe.  Die stranddiens is alles en nog meer as waarvoor sy gehoop het.  Speletjies op die strand, en vir elke kind ‘n pakkie swiets voordat hulle huistoe gaan.  Taai van die swiets kom hulle pikdonker by die huis aan.  Haar hart klop in haar keel toe sy haar pa sien.  Sy verduidelik waar hulle was.  “Jy behoort pak te kry om so in die donker met die kleintjies rond te loop,” sê hy, maar dan versag sy stem. “Die huis is so mooi skoon, en alles so op sy plek dat ek dit nie oor my hart kan kry om met jou te raas nie.”

Klaar met skool gaan werk Annie as ontvangsdame in ‘n hotel op die seefront.  Kamer en etes is ingesluit, en tot haar groot vreugde word die jonger kinders toegelaat om so nou en dan by haar te kuier, en oor te slaap.  Sy verdien veertien pond ‘n maand; baie geld vir haar wat aan so min gewoond is.  Die lewe glimlag breed oor haar.

Op ‘n dag kom die hotelbestuurder na haar toe en sê hulle verwag ‘n Kolonel, en Hertogin uit Engeland, en of Annie asseblief uit haar pad sal gaan om die vername gaste tuis te laat voel.  Dit doen sy dan ook so goed dat die Kolonel haar nader en vra of sy nie by hom en sy vrou in Durban wil gaan werk nie.   Sy is onseker; Durban is vêr van die Kaap af, maar hy maak sy aanbod so aantreklik, en verf vir haar so ‘n rooskleurige prentjie dat sy instem as haar pa sou “ja,” sê.  Haar pa luister aandagtig na die Kolonel se beloftes van meer geld, en ‘n wonderlike toekoms vir haar, en gee sy toestemming.  ‘n Paar weke later vertrek sy saam met die Kolonel en sy vrou na haar nuwe tuiste toe.  Die huis is alles wat die Kolonel gesê het; ‘n veertien slaapkamer “mansion.” Wat hy haar egter nie vertel het nie is dat sy sonder hulp die swaar fluweelgordyne uit Engeland sal moet meet, korter maak, en hang, en daarna soos ‘n bediende in die huis werk.  Haar salaris is die helfte minder as dit wat sy by die hotel gekry het.  Die maande gaan verby en van die vername man se beloftes kom daar niks nie.  Eensaam en diep ongelukkig werk sy voort.  Die groot huis wat soveel beloftes ingehou het word ‘n gevangenis, en sy begin planne beraam om weg te kom.

Sy nader die Kolonel en vertel hom van haar ongelukkigheid, en haar begeerte om weer as ontvangsdame by ‘n hotel te gaan werk.  Hy vra haar om nie oorhaastig te wees nie, en gee haar die versekering dat hy vir haar werk by ‘n hotel sal kry.  Groot is haar blydskap toe hy kort daarna sy belofte waarmaak, en haar by ‘n hotel gaan aflaai.  Maar sy is ontnugter toe sy uitvind dat sy nie as ontvangsdame aangestel is nie, maar wel as ‘n “chamber maid.”  Om beddens op te maak, en piepiepotte leeg te maak was nie haar idee van werk nie, sy het ‘n werk gesoek wat vir haar vervulling sou bring.  Binne haar was talente opgesluit waaraan sy uiting wou gee.  Maar haar lewe het eers ‘n ander draai geloop.