Mikpunt: 50 000 woorde voor 30 November.

1/10 = 5 000 woorde – 3 November

1/4 = 12 500 woorde – 7 November

1/3 = 16 667 woorde – ek werk nog daaraan.

Geskryf sover: 15 184.

Ek is nog heeltemal binne die beplanning. Om 50 000 woorde in November te skryf, moet ek probeer om 1667 per dag te skryf. Ek is dus ‘n dag se skryfwerk voor vir daardie dae wat ek nie die tyd sal hê nie.

Dankbaar.

Toortsie

Op Saterdagaand, 9 November, staan ek op 17281 woorde. Baie dankbaar. Die 1/3 merk oorgesteek. Nou mik ek vir 20 000, wat 2/5 is, of 40%.

Ek kan nie onthou van soveel begrafnisse wat ek as kind bygewoon het nie, maar sommige van hulle staan tog vir my uit. 

Ek was sommer nog klein toe twee van my maats se ma’s kort na mekaar oorlede is. Sommer nog op ‘n jong ouderdom. Beide hierdie tannies se begrafnisse was gehou uit oom Kosie en tannie Johanna in die huis op Spitskop. Die een was Franco se ma, maar dis baie vaag en ek kan dit nie so goed onthou nie. Wessel se ma se dood kan ek beter onthou, ek dink ek was ongeveer Sub B rond. Wat ek onthou, is die groepie vriende om die graf in die familiekerkhof op die plaas. En dat ons aan die buitekant van die kerkhoffie gestaan het, die naaste familie was seker binne. Daardie kerkhoffies is mos maar eintlik baie klein.

Familiebegraafplase op plase is hier by ons ‘n algemene gesig. Ons de Wet-familie het ook ons kerkhof op my oom-hulle, oom Eddie en tannie Dinah van Eeden se grond, Driefontein. Hulle kinders en kleinkinders woon tans daar. Driefontein is die oorspronklike familieplaas van die de Wet’s. Heelwat van my voorgeslagte is daar begrawe soos my oupa en ouma en ook my boetie wat gesterf het by geboorte. 

Alhoewel ons maar net ses kilometer van Ouplaas se kerksaaltjie af is, is die begrafnis elke keer uit ons huis gehou wanneer iemand in ons kerkhof begrawe is. Eers my ouma toe ek in standerd drie was, en later my neef, Dewet van Eeden (vE). 

Hy het verongeluk presies twee dae ná sy twintigste verjaarsdag. Hy was in die lugmag op daardie stadium en hulle het teruggevlieg van Valhalla af, as ek reg onthou. Vier lugmagoutjies in ‘n privaatvliegtuig. Die vliegtuig het aan een van die outjies se pa behoort. Daar was probleme met die vliegtuig se radio en hulle kon eers nie vertrek nie. Uiteindelik is hulle in uiters gure weer weg en het verdwyn. Ek weet nie of die radio toe weer moeilikheid gegee het nie, maar hulle het in die digte mis teen die berg vasgevlieg tussen Oudtshoorn en Mosselbaai. Sou hulle slegs drie meter hoër gevlieg het, sou hulle dit gemaak het en was dit oop lug tot by Riversdal waar hulle sou land.  Vir ‘n week lank is daar landwyd na hulle gesoek. Daar was selfs die vrees dat hulle uitgewyk het vir die slegte weer en in vyandige Mosambiekse gebied beland het, maar genadiglik was dit nie die geval nie. Genadiglik is hulle gevind en kon hulle ouers van hulle afskeid neem. 

Dewet vE se begrafnis is uit ons huis gedoen. Biduurbanke is ingedra, elke moontlike stoel, ons groot sit- en eetkamer is volgepak, ook die groot stoep buite. Almal was tjokkenblok vol, daar het nog mense op die gras ook gestaan, of hulle kon hoor wat die dominee gesê het, weet ek nie. As so ‘n jongmens sterf, kom daar baie mense. Ons het redelik voor in die stoet gery, en ons was al lankal by die graf, geparkeer en uitgeklim, toe het die string karre steeds gekom en gekom. Dit het ‘n geweldige indruk op my gemaak. 

‘n Landsvlag is om sy kis gedrapeer met sy lugmaghoed bo-op. 

Ek kan goed huil by ‘n begrafnis. Ek hoef nie eers die persoon te ken nie, as die familie die kerk instap, trek my keel toe en loop die trane. My eie Dewet-kind het in sy hoërskooljare ‘n ou tannie besoek. Dit was ‘n projek van die skool. Kinders het ‘n bejaarde aangeneem en dan op ‘n gereelde basis besoek. Ek het die tannie een keer ontmoet in die bank. Kort daarná is sy oorlede. Ter wille van my kind besluit ek om die begrafnis by te woon. Ek en my vriendin, Suria. Ek neem aan sy het die tannie geken.

Daardie dag breek my sluise toe behoorlik, ek huil sommer vir my kind se verlies, die tannie was regtig goed vir hom. Arme Suria kry my so jammer, dink by haarself dat ek darem baie lief moes wees vir die tannie. Op ‘n stadium, so tussen die snikke deur, sê ek vir haar dat ek die tannie glad nie geken het nie. Sy wou haar breek!

Dawie Beyers het daardie tyd by ons gewerk, ek was die bestuurder van ons vervoerbesigheid en Dawie het my gehelp. Toe ek met dikgeswelde oë by die kantoor aankom, het hy aanbeveel dat ek myself as ‘n roubeklaer kan uithuur. Ek sou blykbaar goed kon geld maak daarmee. Sê hy. 

Dawie was ‘n wonderlike kollega en vriend. Sies tog, hy het ‘n baie lang stryd teen kanker gehad wat hy op die ou end verloor het. Sy ouers moes al drie hulle seuns die een na die ander begrawe. Dit wens ek nie my vyand toe nie. Hulle was só sterk. Oom Perrie en tannie Daphné, ek eer die manier wat julle die verlies van julle drie seuns verwerk het. 

Dawie was eintlik aanvanklik meer my broer, Gaaf, se vriend. Ons het later jare maats geraak. Die einste Dawie het vir my so ondersteun met Gaaf se begrafnis, sonder dat hy dit eers besef het. 

Gaaf is op ‘n nuwejaarsdag oorlede, twee weke na sy dogter, wat verongeluk het met haar motorfiets. By haar roudiens het ek so sleg gevoel dat ek nie by Gaaf gaan inhaak het toe hy so verskriklik hartseer was nie. Met sy roudiens was ek geweldig ontsteld.

Toe ons as familie instap in Struisbaai se kerk, staan Dawie toevallig aan die kant van ‘n ry in die paadjie se kant. Hy het vorentoe gekyk, nie na die familie se kant toe nie. So in die verbyloop het ek net so aan sy bo-arm gevat en dit gedruk. Dit was vir my ‘n baie moeilike begrafnis. Daar was baie dinge wat ek moes verwerk. Met die uitstap na die diens het ek gevlug en vir baie lank eers agter ‘n muur gaan staan.

Ek was in standerd drie toe my ouma oorlede is en in standerd vyf toe my tannie oorlede is. My pa-hulle was vyf kinders, en daar was ‘n baie groot gaping ná die eerste twee kinders gebore is, omtrent dertien jaar, voor ouma nog drie kinders gehad het. My tannie Jakoba was die oudste terwyl my pa die tweede jongste was. Tipies wat gebeur, is dat wanneer iemand doodgaan, mense oor die persoon praat. Die mense het gewonder of oom Wienand-hulle nou op die dorp gaan woon, of nie. Ek, muis met groot ore, het die gewonder gehoor en sommer vir tannie Rita gaan vra wat hulle plan was. Dit was blykbaar verkeerd, ai tog. Uit die mond van die suigeling sal jy die waarheid hoor, né.

Ek het ‘n ietwat vreemde uitkyk oor begrafnisse. Ja, ek huil tog te lekker by elke begrafnis, maar familiebegrafnisse is vir my op ‘n vreemde manier eintlik baie lekker so te midde van die hartseer. By só ‘n geleentheid sien ‘n mens gewoonlik familielede wat jy min sien en kuier almal gewoonlik lekker saam. Baie keer kom die familie al die vorige aand bymekaar en word dit eintlik ‘n lekker saamweesgeleentheid. Op die ou end kan ‘n begrafnis uitdraai in ‘n groot lekkerte.

So ‘n jaar of wat gelede het ons ‘n groot familiesaamtrek gehad by Pieter en Celia op Bosfontein. Al my oupa en ouma se nasate was daar. Die eerste amptelike bymekaarkom was by die kerkhof. Die meeste van die familie het op Waenhuiskrans by Die Herberg gebly. André het ‘n bus gereël om die klomp daar te kry. Om een of ander rede het ons self gery, nie met die bus nie. O ja, ons moes my ma by die ouetehuis oplaai.

Ons het egter baie lank gewag, die bus het aanmekaar gebreek op pad. Stuk-stuk het ons daar opgedaag, al die oues van dae ook. Lekker sit en gesels daar tussen die grafte. My Inka-lelies was in volle blom en ek het solank flesse vol blomme op elke graf gesit. Francois Potgieter het ‘n baie mooi boodskap gebring daar in die begraafplaas.

Ná die tyd het ek gehoor dat daar meer mense by die geleentheid teenwoordig was as wat ons met die oog kon sien. Dit klink my ouma Ellie het ‘n ogie kom gooi oor ons lotjie. Iemand het ook blykbaar die span ponies daar verby gejaag. Ek weet van die ponies wat daar verby gehardloop het en die vreemde windjie wat gewaai het, so, wie is ek om te stry of hulle daar was, of nie? Wel, ek dink ons het heel oulik uitgedraai, Ouma kon maar trots wees op ons!

Toortsie

Ek kan nie ‘n boek oor my kinderjare skryf en nie ‘n hele hoofstuk aan Sôtie wy nie. Eintlik behoort ek sommer die hele boek aan haar te wy. Sôtie was my lieflingpop. My kind. Die beste wat daar ooit was. Ek en Sôtie was beste maatjies, ons het met mekaar gepraat, kliphard, het lang gesprekke gevoer. Ons was onafskeidbaar. 

Hoeveel keer het iemand vir my ‘n nuwe pop as geskenk gegee. Ek sou ‘n rukkie met die nuweling speel, maar voor jy jou kom kry, was Sôtie maar weer die gekose een. Sy was my gunsteling. Sonder twyfel, my allergunsteling. Ek was lief vir haar en soos ek hier skryf, voel ek steeds die liefde vir haar sterk klop. 

Oor jare kon ek van al my speelgoed ontslae raak, maar nie van Sôtie nie. Om die waarheid te sê, ek het haar steeds. Nou die dag het my man iets in my kas gesoek en sien toe vir Sôtie lê. Verbaas het hy gevra of ek dan sowaar nog vir Sôtie het, waarop ek geantwoord het dat sy maar eendag saam met my begrawe moet word. 

Jy weet, soos My grandfather’s clock wat die oupa die dag met sy geboorte gekry het en wat vir neëntig jaar sonder ophou getiek het en opgehou tiek het die dag toe die oupa oorlede is. Dís my Sôtie daai. Sy sal maar seker eendag sterf saam met my. 

En nee, ek speel nie meer met haar nie, net as jy dalk wonder! Ek mag koekoes klink, dalk ís ek effens koekoes, maar ek speel nie meer met haar nie. Lankal nie meer nie. Ek kan egter nie waarborg dat ek nie op my oudag wel met haar sal speel nie, maar vir eers lê sy veilig in ‘n kas. Vóór enige persoon in elk geval weer met haar kan speel, sal sy ‘n behoorlike bad en ontsmetting nodig hê en beslis ‘n kas vol splinternuwe klere. Ek sal sowaar by volgende jaar se basaar moet gaan kyk of daar nie dalk iemand is wat popklere gemaak het wat vir haar sal pas nie. 

Van ouetehuis gepraat. Ek het ‘n rukkie gelede ‘n video gesien van ‘n versorgingsoord vir Altzheimerpasiënte waar hulle vir die pasiënte babapoppe uitgedeel het. Dit het my geweldig geïnspireer omdat ek tans ook geliefdes in ons Altzheimersafdeling het. Ons het begin om babapoppe, toegedraai in kombersies, aan te skaf en daar uit te deel. Ek het nie woorde om te beskryf wat daar gebeur wanneer die mense die poppe in hulle hande vashou nie. Hulle begin weer lewe. 

Ek is nie altyd seker of die bejaardes weet dis ‘n pop en of hulle dink dis ‘n baba nie, maar dit maak eintlik glad nie saak nie. Daardie poppe word gesus, geliefkoos en gesoen. Die tannies gesels met en sing vir hulle babas. 

Dis egter nie net die tannies wat die poppe geniet nie, die ooms geniet hulle net so baie. Daar is een oom wat homself as beskermheer oor die poppe aangestel het, lyk dit my.  Nou die dag lê daar ‘n pop naby hom, niemand speel met haar op daardie oomblik nie. Een van die susters maak toe die fout om die pop op te tel om vir iemand anders aan te gee. Was dit nou ‘n konsternasie! Die oom was só ontsteld dat hulle die baba kon pla as sy slaap! ‘n Ander keer het hy weer al die poppe na sy kamer geneem en hulle op sy bed neergesit, want niemand kyk dan na hulle nie! 

Ons het ook ‘n klompie poppe in die siekeboeg uitgedeel. Elkeen van die mense reageer verskillend. Die een tannie wil eers dink oor die saak of sy ‘n baba wil hê of nie. ‘n Ander een is te dankbaar om ‘n baba by haar te hê vir wanneer sy na haar kinders verlang. Toe ek vir die een tannie sê dat ek vir haar ook nog ‘n baba sal bring, sê sy baie beslis: “Asseblief nie. Ek voel nie lekker nie.”

Een van die bejaardes is baie verswak en die suster wonder toe of ons vir haar ‘n pop moet gee. Sy hou die pop ‘n hele ruk so voor die tannie terwyl die tannie net vir die pop kyk. Die volgende oomblik glimlag die tannie, blykbaar die eerste keer in maande. Ons sit die pop toe by haar in die bed, waarop die tannie net aanhou glimlag en haar kop instemmend geskud het. 

So lief soos ek vir poppe is, so graag soos ek met Sôtie gespeel het as kind en so graag soos wat ek met my kleinkinders speel, weet ek dat ek eendag ‘n pop sal geniet as ek bejaard en stokalleen in my bed lê. Ongeag of die pop lewe, of nie. 

Ek moes nog baie klein gewees het toe tannie Sally Marais haar vir my gegee het. Sôtie het ‘n plastiek kop en arms en bene en ‘n sagte materiaallyfie. ‘n Regte babapop. Later  het haar nekkie deurgeskaaf. Tannie Mags het my jammer gekry toe ek by haar was en een dag toe ek van die skool af kom, het tannie Mags vir haar ‘n hele nuwe lyfie gemaak van ‘n sykous. Sy het haar lyfie nog ‘n keer vervang. Die tweede lyfie het langer gehou en ek het heelwat jare later, toe my eie dogter met Sôtie gespeel het, die lyfie weer met materiaal versterk. 

Ja! My dogter het ook gedink sy is wonderlik! Ek het een dag die boks met al my ou speelgoed uit ‘n kas gehaal en voor haar neergesit. Sy het letterlik vir Sôtie uitgeduik tussen die ander poppe uit. Toe my broer daarna by ons kom, het ek net vir hom gesê: “Sien jy, ek was nie verkeerd nie.” Hy het net gelag. 

Sôtie het haar naam gekry toe een van die plaaswerkers se vroue ‘n baba gehad het. Ek was toe seker so vier of vyf jaar oud. Hierdie babaseuntjie se naam was Sôtie. Die regte spelling was seker Shortie en soos ek maar net kan dink, was dit net ‘n noemnaam, hy sou ‘n string name op sy ID-boek hê. Niemand het hom Shortie genoem nie, wel Sôtie en net daar het my Sôtie haar naam gekry. 

Jaarliks as die nuwe skooljaar aangebreek het, het ek die eerste week sonder Sôtie koshuis toe gegaan. Ek wou eers sien of daar van my ander klasmaats ook hulle poppe saambring. Sodra een van die ander haar pop daar gehad het, was Sôtie die volgende week ook ingepak. Toe die hoërskooljare aanbreek, het die maats nie meer hulle poppe saamgebring nie en het Sôtie tuis gebly. Ek moet darem sê dat ek toe nie meer so ernstig met haar gespeel het nie. Sy het wel snags nog by my in die bed geslaap. 

Elke Junie-vakansie is ons karevaan aangehaak en het ons die land vol getoer. Dan sou my broer sê dat Sôtie by die huis moet bly. Ek het gehoor gegee en sou gewoonlik al in die kar sit solank my pa-hulle nog die heel laaste goedjies kry voor ons vertrek. Soos die vertrektyd naderkom, sou ek al hoe benouder raak. Skielik sou ek uit die kar klim, saggies die huis inglip, vir Sôtie gaan haal en wegsteek tussen my klere. By die eerste piekniekplek waar ons stop, het Sôtie dan te voorskyn gekom. Ek kan net dink hoe bekommerd ek oor haar sou wees as ons vir drie weke weg van die huis af sou toer en sy was nie saam nie! In Mosambiek het my broer sowaar haar vingertjie met die gasstoof vermink! Tsk. 

Sôtie was nie baie mooi nie, al moet ek dit self erken. Sy het gou-gou al haar hare verloor. Mense sou soms ‘n lelike opmerking oor haar maak, seker maar om my te terg. Sou ek enigsins vermoed dat jy nié van Sôtie hou nie, of negatief oor haar voel, moes jy weet dat jy in my slegte boekies is, hoor! Sy was myne. My eie liefiepop.

Toortsie

Ek het ‘n probleem dat ek nie in detail kyk nie. Of eerder, dat ek gewoonlik nie in detail kyk nie. En veral nie in detail onthou nie. 

Dit het my begin angstig maak, omdat ek gedink het ek kan nie meer my kinderjare onthou nie. Dit was of ek my kinderjare aan die verloor was. Ek het dit begin glo dat ek nie meer kan onthou nie.

‘n Baie goeie vriendin van my het ek nie as kind geken nie. Hulle het egter nie baie ver van ons af gewoon nie. Ons het wel by soms by dieselfde mense gekom as wat hulle gekom het, net nie gelyk nie. Sou sy van sekere mense gepraat het wat ek ook geken het, was dit wat sy vir my van hulle vertel, vreemd. Soveel so dat ek begin bekommerd raak het oor my onthougoed, want het ek die mense dan só vergeet? Dalk het hulle net ander dinge saam met die mense gedoen as ons, of het hulle hulle dalk beter geken.  

Ek het dit op ander terreine ook begin ervaar, dat ek nie meer alles so goed onthou nie, of dit begin verlore raak.

Om dus vir NaNoWriMo in te skryf en te kies om oor my kinderjare te skryf, was amper angswekkend. Sal ek genoeg onthou om daaroor te kan skryf? Sal ek genoeg woorde bymekaar kry?

Die wonder begin gebeur. Ek onthou! Sjoe, die brein is ‘n wonderlike ding. Soos wat ek begin om klein deurtjies oop te sluit, ontsluit daar vanself nog deure. Die een gedagte lei tot die volgende. Daar is ‘n hele skatkis vol herinneringe opgesluit wat wag om ontdek te word en wat glad nie verlore is nie. 

Wat ek ook besef is dat ons ervarings verskil. Twee mense sal dieselfde geleentheid bywoon en twee verskillende stories hê om te vertel. 

Die kersie op die koek is dat my onthoue ook ander s’n ontsluit. Soos wat ek dit skryf, plaas ek die ellelange stukke op my blog, en wonder of enige persoon dit sal lees omdat dit so lank is. Tog lees mense dit en begin onthou, begin ervaar van húlle kinderjare wat hulle soortgelyke dinge ervaar het. My nabymense wat dit lees en presies dieselfde dinge beleef het, begin opgewonde saamgesels. 

Ek het gister langs ‘n tannie gesit by ‘n funksie wat nou haar lewensverhaal gaan neerskryf. Tannie Jossie. Ons kom uit dieselfde kontrei en ken mekaar goed. Ons het tog te lekker gesels hieroor. Ek voel dit is ‘n guns wat elke mens homself kan doen, om die moeite te doen en jou herinneringe neer te skryf, ongeag of iemand anders dit gaan lees of nie, maar vir jouself. Dis ‘n present aan jouself. 

NaNoWriMo2019 is ‘n present aan myself. Ek is só bly ek doen dit. Party van die goed wat ek skryf is baie persoonlik en sal ek dalk nooit publiseer nie, maar ek skryf dit vir myself neer en ek is so bly hieroor. 

Toortsie